Fizyka

Rozdział I. ZACZYNAMY UCZYĆ SIĘ fizykI

Uczeń

·   podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody

·   przestrzega zasad higieny i bezpieczeństwa
w pracowni fizycznej

·   stwierdza, że podstawą eksperymentów
fizycznych są pomiary

·   wymienia podstawowe przyrządy służące
do pomiaru wielkości fizycznych

·   zapisuje wyniki pomiarów w tabeli

·   rozróżnia pojęcia: wielkość fizyczna i jednostka wielkości fizycznej

·   stwierdza, że każdy pomiar obarczony jest niepewnością

·   oblicza wartość średnią wykonanych pomiarów

·   stosuje jednostkę siły, którą jest niuton (1 N)

·   potrafi wyobrazić sobie siłę o wartości 1 N

·   posługuje się siłomierzem

·   podaje treść pierwszej zasady dynamiki
Newtona

Uczeń

·   opisuje sposoby poznawania przyrody

·   rozróżnia pojęcia: obserwacja, pomiar, doświadczenie

·   wyróżnia w prostych przypadkach czynniki, które mogą wpłynąć na przebieg zjawiska

·   omawia na przykładach, jak fizycy poznają świat

·   objaśnia na przykładach, po co nam fizyka

·   selekcjonuje informacje uzyskane z różnych źródeł, np. na lekcji, z podręcznika, z literatury popularnonaukowej, internetu

·   wyjaśnia, że pomiar polega na porównaniu wielkości mierzonej ze wzorcem

·   projektuje tabelę pomiarową pod kierunkiem nauczyciela

·   przelicza jednostki czasu i długości

·   szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i wybiera właściwe przyrządy pomiarowe (np. do pomiaru długości)

·   posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz informacją o niepewności

·   wyjaśnia, dlaczego wszyscy posługujemy się jednym układem jednostek — układem SI

·   używa ze zrozumieniem przedrostków, np. mili-, mikro-, kilo-

·   projektuje proste doświadczenia dotyczące np. pomiaru długości

·   wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny

·   wyjaśnia istotę powtarzania pomiarów

·   zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych

·   planuje pomiar np. długości tak, aby zminimalizować niepewność pomiaru

·   projektuje tabelę pomiarową pod kierunkiem nauczyciela

·   definiuje siłę jako miarę działania jednego ciała na drugie

·   podaje przykłady działania sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych (siły: ciężkości, nacisku, sprężystości, oporów ruchu)

·   wyznacza wartość siły za pomocą siłomierza albo wagi analogowej lub cyfrowej, zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz informacją o niepewności

·   wyznacza i rysuje siłę wypadkową sił o jednakowych kierunkach

·   określa warunki, w których siły się równoważą

·   rysuje siły, które się równoważą

·   wyjaśnia, od czego zależy bezwładność ciała

·   posługuje się pojęciem masy jako miary bezwładności ciał

·   ilustruje I zasadę dynamiki Newtona

·   wyjaśnia zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona

Uczeń

·   samodzielnie projektuje tabelę pomiarową, np. do pomiaru długości ławki, pomiaru czasu
pokonywania pewnego odcinka drogi

·   przeprowadza proste doświadczenia, które sam zaplanował

·   wyciąga wnioski z przeprowadzonych

·   doświadczeń

·   szacuje wyniki pomiaru

·   wykonuje pomiary, stosując różne metody pomiaru

·   projektuje samodzielnie tabelę pomiarową

·   opisuje siłę jako wielkość wektorową, wskazuje wartość, kierunek, zwrot i punkt przyłożenia wektora siły

·   demonstruje równoważenie się sił mających ten sam kierunek

·   wykonuje w zespole kilkuosobowym zaprojektowane doświadczenie demonstrujące dodawanie sił o różnych kierunkach

·   demonstruje skutki bezwładności ciał

Uczeń

·   krytycznie ocenia wyniki pomiarów

·   planuje pomiary tak, aby zmierzyć wielkości mniejsze od dokładności posiadanego przyrządu pomiarowego

·   rozkłada siłę na składowe

·   graficznie dodaje siły o różnych kierunkach

·   projektuje doświadczenie demonstrujące dodawanie sił o różnych kierunkach

·   demonstruje równoważenie się sił mających różne kierunki

Rozdział II. Ciała w ruchu

Uczeń:

·   omawia, na czym polega ruch ciała

·   wskazuje przykłady względności ruchu

·   rozróżnia pojęcia: droga i odległość

·   stosuje jednostki drogi i czasu

·   określa, o czym informuje prędkość

·   wymienia jednostki prędkości

·   opisuje ruch jednostajny prostoliniowy

·   wymienia właściwe przyrządy pomiarowe

·   mierzy, np. krokami, drogę, którą zamierza przebyć

·   mierzy czas, w jakim przebywa zaplanowany odcinek drogi

·   stosuje pojęcie prędkości średniej

·   podaje jednostkę prędkości średniej

·   wyjaśnia, jaką prędkość (średnią czy chwilową) wskazują drogowe znaki ograniczenia prędkości

·   definiuje przyspieszenie

·   stosuje jednostkę przyspieszenia

·   wyjaśnia, co oznacza przyspieszenie równe np.

·   rozróżnia wielkości dane i szukane

·   wymienia przykłady ruchu jednostajnie opóźnionego i ruchu jednostajnie przyspieszonego

Uczeń:

·   opisuje wybrane układy odniesienia

·   wyjaśnia, na czym polega względność ruchu

·   szkicuje wykres zależności drogi od czasu na podstawie podanych informacji

·   wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje
czynniki istotne i nieistotne dla wyniku
doświadczenia

·   wyjaśnia, jaki ruch nazywamy ruchem jednostajnym

·   posługuje się wzorem na drogę w ruchu
jednostajnym prostoliniowym

·   szkicuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym na podstawie podanych danych

·   oblicza wartość prędkości

·   posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnego

·   rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z ruchem, stosując  związek prędkości z drogą i czasem, w którym ta droga została przebyta

·   zapisuje wyniki pomiarów w tabeli

·   odczytuje z wykresu zależności prędkości od czasu wartości prędkości w poszczególnych chwilach

·   oblicza drogę przebytą przez ciało w ruchu jednostajnym prostoliniowym

·   rysuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym na podstawie danych z tabeli

·   posługuje się jednostką prędkości w układzie SI, przelicza jednostki prędkości (przelicza  wielokrotności i podwielokrotności)

·   zapisuje wynik obliczenia w zaokrągleniu do liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych (np. z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących)

·   wyznacza prędkość, z jaką się porusza, idąc lub biegnąc, i wynik zaokrągla zgodnie z zasadami oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych

·   szacuje długość przebytej drogi na podstawie liczby kroków potrzebnych do jej przebycia

·   odróżnia prędkość średnią od prędkości chwilowej

·   wykorzystuje pojęcie prędkości średniej do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżnia dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielokrotności

·   wyjaśnia, jaki ruch nazywamy ruchem jednostajnie przyspieszonym

·   wyjaśnia sens fizyczny przyspieszenia

·   odczytuje z wykresu zależności prędkości od czasu wartości prędkości w poszczególnych chwilach

·   rozwiązuje proste zadania obliczeniowe, wyznacza przyspieszenie, czas rozpędzania  i zmianę prędkości ciała

·   wyjaśnia, jaki ruch nazywamy ruchem jednostajnie opóźnionym

·   opisuje jakościowo ruch jednostajnie opóźniony

·   opisuje, analizując wykres zależności prędkości od czasu, czy prędkość ciała rośnie, czy maleje

·   posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego

·   odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch

Uczeń:

·   odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch

·   rysuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym

·   wykonuje doświadczenia w zespole

·   szkicuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym

·   stosuje wzory na drogę, prędkość i czas

·   rozwiązuje trudniejsze zadania obliczeniowe dotyczące ruchu jednostajnego

·   rozwiązuje zadania nieobliczeniowe
dotyczące ruchu jednostajnego

·   planuje doświadczenie związane z wyznaczeniem prędkości, wybiera właściwe  narzędzia pomiarowe, wskazuje czynniki istotne i nieistotne, wyznacza prędkość na podstawie pomiaru drogi i czasu, w którym ta droga została przebyta, krytycznie ocenia wyniki doświadczenia

·   przewiduje, jaki będzie czas jego ruchu na wyznaczonym odcinku drogi, gdy jego
prędkość wzrośnie: 2, 3 i więcej razy

·   przewiduje, jaki będzie czas jego ruchu na wyznaczonym odcinku drogi, gdy jego prędkość zmaleje: 2, 3 i więcej razy

·   wyjaśnia, od czego zależy niepewność pomiaru drogi i czasu

·   wyznacza na podstawie danych z tabeli (lub doświadczania) prędkość średnią

·   wyjaśnia pojęcie prędkości względnej

·   oblicza przyspieszenie i wynik zapisuje wraz z jednostką

·   określa przyspieszenie w ruchu jednostajnie opóźnionym

·   stosuje do obliczeń związek przyspieszenia ze zmianą prędkości i czasem, w którym ta zmiana nastąpiła ()

·   posługuje się zależnością drogi od czasu dla ruchu jednostajnie przyspieszonego

·   szkicuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym

·   projektuje tabelę, w której będzie zapisywać wyniki pomiarów

·   wykonuje w zespole doświadczenie pozwalające badać zależność przebytej przez ciało drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym

·   oblicza przebytą drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym, korzystając ze wzoru

·   posługuje się wzorem

·   rysuje wykresy na podstawie podanych informacji

·   wyznacza wartość prędkości i drogę z wykresów zależności prędkości  i drogi od czasu dla ruchu prostoliniowego odcinkami jednostajnego

·   oblicza przyspieszenie, korzystając z danych odczytanych z wykresu zależności drogi od czasu

·   rozpoznaje rodzaj ruchu na podstawie wykresów zależności prędkości od czasu i drogi od czasu

Uczeń:

·   sporządza wykres na podstawie danych zawartych w tabeli

·   analizuje wykres i rozpoznaje, czy opisana zależność jest rosnąca, czy malejąca

·   opisuje prędkość jako wielkość wektorową

·   projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające badać ruch jednostajny prostoliniowy

·   rysuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym na podstawie danych
z doświadczeń

·   analizuje wykresy zależności prędkości od czasu i drogi od czasu dla różnych ciał poruszających się ruchem jednostajnym

·   oblicza prędkość ciała względem innych ciał,
np. prędkość pasażera w jadącym pociągu

·   oblicza prędkość względem różnych układów odniesienia

·   demonstruje ruch jednostajnie przyspieszony

·   rysuje, na podstawie wyników pomiaru przedstawionych w tabeli, wykres zależności prędkości ciała od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym

·   analizuje wykres zależności prędkości od czasu sporządzony dla kilku ciał i na tej postawie określa, prędkość którego ciała rośnie najszybciej, a którego – najwolniej

·   opisuje, analizując wykres zależności prędkości od czasu, czy prędkość ciała rośnie szybciej, czy wolniej

·   demonstruje ruch opóźniony, wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady ruchu opóźnionego i jednostajnie opóźnionego

·   oblicza prędkość końcową w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym

·   rozwiązuje zadania obliczeniowe dla ruchu jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego

·   rozwiązuje zadania obliczeniowe dla ruchu jednostajnie opóźnionego

·   projektuje doświadczenie pozwalające badać zależność przebytej przez ciało drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym

·   wykonuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym na podstawie danych doświadczalnych

·   wyjaśnia, dlaczego wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym nie jest linią prostą

·   rozwiązuje trudniejsze zadanie rachunkowe na podstawie analizy wykresu

·   wyznacza zmianę prędkości i przyspieszenie z wykresów zależności prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego (przyspieszonego lub opóźnionego)

Rozdział III. Siła wpływa na ruch

Uczeń:

·   omawia zależność przyspieszenia od siły działającej na ciało

·   opisuje zależność przyspieszenia od masy ciała (stwierdza, że łatwiej poruszyć lub zatrzymać ciało o mniejszej masie)

·   współpracuje z innymi członkami zespołu podczas wykonywania doświadczenia

·   opisuje ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona

·   podaje definicję jednostki siły (1 niutona)

·   mierzy siłę ciężkości działającą na wybrane ciała o niewielkiej masie, zapisuje wyniki pomiaru wraz z jednostką

·   stosuje jednostki masy i siły ciężkości

·   opisuje ruch spadających ciał

·   używa pojęcia przyspieszenie grawitacyjne

·   opisuje skutki wzajemnego oddziaływania ciał (np. zjawisko odrzutu)

·   podaje treść trzeciej zasady dynamiki

·   opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona

Uczeń:

·   podaje przykłady zjawisk będących skutkiem działania siły

·   wyjaśnia, że pod wpływem stałej siły ciało porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym

·   na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie mające wykazać zależność przyspieszenia od działającej siły

·   projektuje pod kierunkiem nauczyciela tabelę pomiarową do zapisywania wyników pomiarów podczas badania drugiej zasady dynamiki

·   stosuje do obliczeń związek między siłą, masą i przyspieszeniem

·   wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady wykorzystywania II zasady dynamiki

·   analizuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki

·   wnioskuje, jak zmienia się siła, gdy przyspieszenie zmniejszy się 2, 3 i więcej razy

·   wnioskuje, jak zmienia się siła, gdy przyspieszenie wzrośnie 2, 3 i więcej razy

·   wnioskuje o masie ciała, gdy pod wpływem  danej siły przyspieszenie wzrośnie 2, 3
i więcej razy

·   rozróżnia pojęcia: masa i siła ciężkości

·   oblicza siłę ciężkości działającą na ciało na Ziemi

·   wymienia przykłady ciał oddziałujących na siebie

·   wskazuje przyczyny oporów ruchu

·   rozróżnia pojęcia: tarcie statyczne i tarcie kinetyczne

·   wymienia pozytywne i negatywne skutki tarcia

Uczeń:

·   planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od działającej siły

·   wykonuje doświadczenia w zespole

·   wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla przebiegu doświadczenia

·   analizuje wyniki pomiarów i je interpretuje

·   oblicza przyspieszenie ciała, korzystając z drugiej zasady dynamiki

·   rozwiązuje zadania wymagające łączenia wiedzy na temat ruchu jednostajnie przyspieszonego i drugiej zasady dynamiki

·   oblicza siłę ciężkości działającą na ciało znajdujące się np. na Księżycu

·   formułuje wnioski z obserwacji spadających ciał

·   wymienia warunki, jakie muszą być  spełnione, aby ciało spadało swobodnie

·   wyjaśnia, na czym polega swobodny spadek ciał

·   określa sposób pomiaru sił wzajemnego oddziaływania ciał

·   rysuje siły wzajemnego oddziaływania ciał w prostych przypadkach, np. ciało leżące na stole, ciało wiszące na lince

·   wyodrębnia z tekstów opisujących wzajemne oddziaływanie ciał informacje kluczowe dla tego zjawiska, wskazuje jego praktyczne wykorzystanie

·   opisuje, jak zmierzyć siłę tarcia statycznego

·   omawia sposób badania, od czego zależy tarcie

·   uzasadnia, dlaczego stojący w autobusie pasażer traci równowagę, gdy autobus nagle rusza, nagle się zatrzymuje lub skręca

·   wyjaśnia dlaczego człowiek siedzący na krzesełku kręcącej się karuzeli odczuwa działanie pozornej siły nazywanej siłą odśrodkową

Uczeń:

·   rysuje wykres zależności przyspieszenia ciała od siły działającej na to ciało

·   rysuje wykres zależności przyspieszenia ciała od jego masy

·   planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od działającej siły

·   planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od masy ciała

·   formułuje hipotezę badawczą

·   bada doświadczalnie zależność przyspieszenia od masy ciała

·   porównuje sformułowane wyniki z postawionymi hipotezami

·   stosuje do obliczeń związek między siłą, masą i przyspieszeniem w trudniejszych sytuacjach

·   rozwiązuje zadania, w których trzeba obliczyć siłę wypadkową, korzystając z drugiej zasady dynamiki

·   rozwiązuje zadania problemowe z wykorzystaniem II zasady dynamiki i zależności drogi od czasu oraz prędkości od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym

·   wyjaśnia, od czego zależy siła ciężkości działająca na ciało znajdujące się na powierzchni Ziemi

·   omawia zasadę działania wagi

·   wyjaśnia, dlaczego spadek swobodny ciał jest ruchem jednostajnie przyspieszonym

·   wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla tego, czy spadanie ciała można nazwać spadkiem swobodnym

·   rysuje siły działające na ciała w skomplikowanych sytuacjach, np. ciało leżące na powierzchni równi, ciało wiszące na lince i odchylone o pewien kąt

·   wyjaśnia zjawisko odrzutu, posługując się trzecią zasadą dynamiki

·   planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące pomiaru siły tarcia statycznego i dynamicznego

·   formułuje wnioski na podstawie wyników doświadczenia

·   proponuje sposoby zmniejszania lub zwiększania siły tarcia w zależności od potrzeby

·   uzasadnia, dlaczego siły bezwładności są
siłami pozornymi

·   omawia przykłady sytuacji, które możemy wyjaśnić za pomocą bezwładności ciał

 ROZDZIAŁ IV. PRACA I ENERGIA

Uczeń:

·   wskazuje sytuacje, w których w fizyce jest wykonywana praca

·   wymienia jednostki pracy

·   rozróżnia wielkości dane i szukane

·   definiuje energię

·   wymienia źródła energii

·   wymienia jednostki energii potencjalnej

·   podaje przykłady ciał mających energię potencjalną ciężkości

·   wyjaśnia, które ciała mają energię kinetyczną

·   wymienia jednostki energii kinetycznej

·   podaje przykłady ciał mających energię kinetyczną

·   opisuje na przykładach przemiany energii potencjalnej w kinetyczną (i odwrotnie)

·   wskazuje, skąd organizm czerpie energię potrzebną do życia

·   wymienia przykłady paliw kopalnych, z których spalania uzyskujemy energię

·   wyjaśnia pojęcie  mocy

·   wyjaśnia, jak oblicza się moc

·   wymienia jednostki mocy

·   szacuje masę przedmiotów użytych w doświadczeniu

·   wyznacza masę, posługując się wagą

·   rozróżnia dźwignie dwustronną i jednostronną

·   wymienia przykłady zastosowania dźwigni w swoim otoczeniu

·   wymienia zastosowania bloku nieruchomego

·   wymienia zastosowania kołowrotu

Uczeń:

·   wyjaśnia, jak obliczamy pracę mechaniczną

·   definiuje jednostkę pracy – dżul (1 J)

·   wskazuje, kiedy mimo działającej siły, nie jest wykonywana praca

·   oblicza pracę mechaniczną i wynik zapisuje wraz z jednostką

·   wylicza różne formy energii (np. energia kinetyczna, energia potencjalna grawitacji, energia potencjalna sprężystości)

·   rozwiązuje proste zadania, stosując wzór na pracę

·   posługuje się proporcjonalnością prostą do obliczania pracy

·   formułuje zasadę zachowania energii

·   wyjaśnia, które ciała mają energię potencjalną grawitacji

·   wyjaśnia, od czego zależy energia potencjalna grawitacji

·   porównuje energię potencjalną grawitacji tego samego ciała, ale znajdującego się na różnej wysokości nad określonym poziomem

·   wyznacza zmianę energii potencjalnej grawitacji i wynik zapisuje wraz z jednostką

·   porównuje energię potencjalną grawitacji różnych ciał, ale znajdujących się na tej samej wysokości nad określonym poziomem

·   wyznacza zmianę energii potencjalnej grawitacji

·   określa praktyczne sposoby wykorzystania energii potencjalnej grawitacji

·   opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii potencjalnej

·   wyznacza doświadczalnie energię potencjalną grawitacji, korzystając z opisu doświadczenia

·   wyjaśnia, od czego zależy energia kinetyczna

·   porównuje energię kinetyczną tego samego ciała, ale poruszającego się z różną prędkością

·   porównuje energię kinetyczną różnych ciał, poruszających się z taką samą prędkością

·   wyznacza zmianę energii kinetycznej w typowych sytuacjach

·   określa praktyczne sposoby wykorzystania energii kinetycznej

·   wyjaśnia, dlaczego energia potencjalna grawitacji  ciała spadającego swobodnie maleje, a kinetyczna rośnie

·   wyjaśnia, dlaczego energia kinetyczna ciała rzuconego pionowo w górę maleje, a potencjalna rośnie

·   opisuje, do jakich czynności życiowych człowiekowi jest potrzebna energia

·   wymienia jednostki, w jakich podajemy wartość energetyczną pokarmów

·   przelicza jednostki czasu

·   stosuje do obliczeń związek mocy z pracą i czasem, w którym ta praca została wykonana

·   porównuje pracę wykonaną w tym samym czasie przez urządzenia o różnej mocy

·   porównuje pracę wykonaną w różnym czasie przez urządzenia o tej samej mocy

·   przelicza energię wyrażoną w kilowatogodzinach na dżule i odwrotnie

·   wyznacza doświadczalnie warunek równowagi dźwigni dwustronnej

·   wyjaśnia, kiedy dźwignia jest w równowadze

·   porównuje otrzymane wyniki z oszacowanymi masami oraz wynikami uzyskanymi przy zastosowaniu wagi

·   wyjaśnia, w jakim celu i w jakich sytuacjach stosujemy maszyny proste

·   opisuje blok nieruchomy

Uczeń:

·   rozwiązuje proste zadania, stosując związek pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana praca

·   wylicza różne formy energii

·   opisuje krótko różne formy energii

·   wymienia sposoby wykorzystania różnych form energii

·   posługuje się proporcjonalnością prostą do obliczenia energii potencjalnej ciała

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem wzoru na energię potencjalną

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem wzoru na energię kinetyczną

·   opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii kinetycznej

·   posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii potencjalnej i kinetycznej

·   stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania prostych zadań rachunkowych i nieobliczeniowych

·   stosuje zasadę zachowania energii do rozwiązywania prostych zadań rachunkowych i nieobliczeniowych

·   wyjaśnia, gdzie należy szukać informacji o wartości energetycznej pożywienia

·   opisuje, do czego człowiekowi potrzebna jest energia

·   wyjaśnia potrzebę oszczędzania energii jako najlepszego działania w trosce o ochronę naturalnego środowiska człowieka

·   przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostek pracy i mocy

·   posługuje się pojęciem mocy do obliczania pracy wykonanej (przez urządzenie)

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem wzoru na moc

·   stosuje prawo równowagi dźwigni do rozwiązywania prostych zadań

·   wyznacza masę przedmiotów, posługując się dźwignią dwustronną, linijką i innym ciałem o znanej masie

·   wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej

·   rozwiązuje proste zadania, stosując prawo równowagi dźwigni

·   wyjaśnia działanie kołowrotu

·   wyjaśnia zasadę działania bloku nieruchomego

Uczeń:

·   wyjaśnia na przykładach, dlaczego mimo działania siły, nie jest wykonywana praca

·   opisuje przebieg doświadczenia pozwalającego wyznaczyć pracę, wyróżnia kluczowe kroki, sposób postępowania oraz wskazuje rolę użytych przyrządów

·   opisuje na wybranych przykładach przemiany energii

·   posługuje się informacjami pochodzącymi z różnych źródeł, w tym tekstów popularnonaukowych; wyodrębnia z nich kluczowe informacje dotyczące form energii

·   rozwiązuje nietypowe zadania, posługując się wzorem na energię potencjalną

·   przewiduje i ocenia niebezpieczeństwo związane z przebywaniem człowieka na dużych wysokościach

·   rozwiązuje nietypowe zadania z wykorzystaniem wzoru na energię kinetyczną

·   przewiduje i ocenia niebezpieczeństwo związane z szybkim ruchem pojazdów

·   rozwiązuje zadania problemowe (nieobliczeniowe) z wykorzystaniem poznanych praw i zależności

·   stosuje zasadę zachowania energii do rozwiązywania zadań nietypowych

·   stosuje zasadę zachowania energii do opisu zjawisk

·   opisuje negatywne skutki pozyskiwania energii z paliw kopalnych związane z niszczeniem środowiska i globalnym ociepleniem

·   wymienia źródła energii odnawialnej

·   rozwiązuje nietypowe zadania z wykorzystaniem wzoru na energię, pracę i moc

·   wyjaśnia, dlaczego dźwignię można zastosować do wyznaczania masy ciała

·   planuje doświadczenie (pomiar masy)

·   ocenia otrzymany wynik pomiaru masy

·   opisuje działanie napędu w rowerze

Rozdział V. Cząsteczki i ciepło

Uczeń

·   stwierdza, że wszystkie ciała są zbudowane z atomów lub cząsteczek

·   podaje przykłady świadczące o ruchu cząsteczek

·   opisuje pokaz ilustrujący zjawisko dyfuzji

·   podaje przykłady dyfuzji

·   nazywa stany skupienia materii

·   wymienia właściwości ciał stałych, cieczy i gazów

·   nazywa zmiany stanu skupienia materii

·   odczytuje z tabeli temperatury topnienia i wrzenia wybranych substancji

·   wyjaśnia zasadę działania termometru

·   posługuje się pojęciem temperatury

·   opisuje skalę temperatur Celsjusza

·   wymienia jednostkę ciepła właściwego

·   rozróżnia wielkości dane i szukane

·   mierzy czas, masę, temperaturę

·   zapisuje wyniki w formie tabeli

·   wymienia dobre i złe przewodniki ciepła

·   wymienia materiały zawierające w sobie powietrze, co czyni je dobrymi izolatorami

·   opisuje techniczne zastosowania materiałów izolacyjnych

·   mierzy temperaturę topnienia lodu

·   stwierdza, że temperatura topnienia i krzepnięcia dla danej substancji jest taka sama

·   odczytuje ciepło topnienia wybranych substancji z tabeli

·   podaje przykłady wykorzystania zjawiska parowania

·   odczytuje ciepło parowania wybranych substancji z tabeli

·   porównuje ciepło parowania różnych cieczy

Uczeń

·   podaje przykłady świadczące o przyciąganiu się cząsteczek

·   opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego

·   demonstruje zjawisko napięcia powierzchniowego

·   opisuje budowę mikroskopową ciał stałych, cieczy i gazów

·   omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej

·   opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji

·   posługuje się skalami temperatur (Celsjusza, Kelvina, Fahrenheita)

·   przelicza temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie

·   definiuje energię wewnętrzną ciała

·   definiuje przepływ ciepła

·   porównuje ciepło właściwe różnych substancji

·   wyjaśnia rolę użytych w doświadczeniu przyrządów

·   zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych

·   zapisuje wynik obliczeń jako przybliżony (z dokładnością  do 2–3 cyfr znaczących)

·   porównuje wyznaczone ciepło właściwe wody z ciepłem właściwym odczytanym w tabeli

·   odczytuje dane z wykresu

·   rozróżnia dobre i złe przewodniki ciepła

·   informuje, że ciała o równej temperaturze pozostają w równowadze termicznej

·   definiuje konwekcję

·   opisuje przepływ powietrza w pomieszczeniach, wywołany zjawiskiem konwekcji

·   wyjaśnia, że materiał zawierający oddzielone od siebie porcje powietrza, zatrzymuje konwekcję, a przez to staje się dobrym izolatorem

·   demonstruje zjawisko topnienia

·   wyjaśnia, że ciała krystaliczne mają określoną temperaturę topnienia, a ciała bezpostaciowe – nie

·   odczytuje informacje z wykresu zależności temperatury od dostarczonego ciepła

·   definiuje ciepło topnienia

·   podaje jednostki ciepła topnienia

·   porównuje ciepło topnienia różnych substancji

·   opisuje zjawisko parowania

·   opisuje zjawisko wrzenia

·   definiuje ciepło parowania

·   podaje jednostkę ciepła parowania

·   demonstruje i opisuje zjawisko skraplania

Uczeń

·   wyjaśnia mechanizm zjawiska dyfuzji

·   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko napięcia powierzchniowego

·   wyjaśnia przyczynę występowania zjawiska napięcia powierzchniowego

·   ilustruje istnienie sił spójności i w tym kontekście tłumaczy formowanie się kropli

·   wyjaśnia właściwości ciał stałych, cieczy i gazów w oparciu o ich budowę wewnętrzną

·   wyjaśnia, że dana substancja krystaliczna ma określoną temperaturę topnienia i wrzenia

·   wyjaśnia, że różne substancje mają różną temperaturę topnienia i wrzenia

·   wyjaśnia, od czego zależy energia wewnętrzna ciała

·   wyjaśnia, jak można zmienić energię wewnętrzną ciała

·   wyjaśnia, o czym informuje ciepło właściwe

·   posługuje się proporcjonalnością prostą do obliczenia ilości energii dostarczonej ciału

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem wzoru na ilość dostarczonej energii

·   przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostek fizycznych

·   wyjaśnia rolę izolacji cieplnej

·   opisuje ruch wody w naczyniu wywołany zjawiskiem konwekcji

·   demonstruje zjawisko konwekcji

·   opisuje przenoszenie ciepła przez promieniowanie

·   wyjaśnia, że proces topnienia przebiega, gdy ciału dostarczamy energię w postaci ciepła i nie powoduje to zmiany jego temperatury

·   wyjaśnia, że w procesie krzepnięcia ciało oddaje energię w postaci ciepła

·   posługuje się pojęciem ciepła topnienia

·   wyjaśnia, że proces wrzenia przebiega, gdy ciału dostarczamy energię w postaci ciepła i nie powoduje to zmiany jego temperatury

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem ciepła topnienia

·   posługuje się pojęciem ciepła parowania

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem pojęcia ciepła parowania

Uczeń

·   wyjaśnia, kiedy cząsteczki zaczynają się odpychać

·   analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów

·   opisuje różnice w budowie ciał krystalicznych i bezpostaciowych

·   opisuje zmianę objętości ciał wynikającą ze zmiany stanu skupienia substancji

·   analizuje jakościowo związek między temperaturą a średnią energią kinetyczną (ruchu chaotycznego) cząsteczek

·   analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła

·   wyjaśnia znaczenie dużej wartości ciepła właściwego wody

·   opisuje przebieg doświadczenia polegającego na wyznaczeniu ciepła właściwego wody

·   wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat)

·   analizuje treść zadań związanych z ciepłem właściwym

·   proponuje sposób rozwiązania zadania

·   rozwiązuje nietypowe zadania, łącząc wiadomości o cieple właściwym z wiadomościami o energii i mocy

·   szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych

·   wyjaśnia przekazywanie energii w postaci ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego; wskazuje, że nie następuje przekazywanie energii w postaci ciepła między ciałami o takiej samej temperaturze

·   bada zjawisko przewodnictwa cieplnego i określa, który z badanych materiałów jest lepszym przewodnikiem ciepła

·   wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego

·   wyjaśnia, na czym polega zjawisko konwekcji

·   wyjaśnia rolę zjawiska konwekcji dla klimatu naszej planety

·   przewiduje stan skupienia substancji na podstawie  informacji odczytanych z wykresu zależności t(Q)

·   wyjaśnia, na czym polega parowanie

·   wyjaśnia, dlaczego parowanie wymaga dostarczenia dużej ilości energii

Rozdział VI. Ciśnienie i siła wyporu

Uczeń:

·   wymienia jednostki objętości

·   wyjaśnia, że menzurki różnią się pojemnością i dokładnością

·   wyjaśnia, jakie wielkości fizyczne trzeba znać, aby obliczyć gęstość

·   wymienia jednostki gęstości

·   odczytuje gęstości wybranych ciał z tabeli

·   rozróżnia dane i szukane

·   wymienia wielkości fizyczne, które musi wyznaczyć

·   zapisuje wyniki pomiarów w tabeli

·   oblicza średni wynik pomiaru

·   opisuje, jak obliczamy ciśnienie

·   wymienia jednostki ciśnienia

·   wymienia sytuacje, w których chcemy zmniejszyć ciśnienie

·   wymienia sytuacje, w których chcemy zwiększyć ciśnienie

·   stwierdza, że w naczyniach połączonych ciecz dąży do wyrównania poziomów

·   opisuje, jak obliczamy ciśnienie hydrostatyczne

·   odczytuje dane z wykresu zależności ciśnienia od wysokości słupa cieczy

·   stwierdza, że ciecz wywiera ciśnienie także na ścianki naczynia

·   wymienia praktyczne zastosowania prawa Pascala

·   stwierdza, że na ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu

·   mierzy siłę wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji
o gęstości większej od gęstości wody)

·   stwierdza, że siła wyporu działa także w gazach

·   wymienia zastosowania praktyczne siły wyporu powietrza

·   opisuje doświadczenie z rurką do napojów świadczące o istnieniu ciśnienia atmosferycznego

·   wskazuje, że do pomiaru ciśnienia atmosferycznego służy barometr

·   odczytuje dane z wykresu zależności ciśnienia atmosferycznego od wysokości

Uczeń:

·   wyjaśnia pojęcie objętości

·   przelicza jednostki objętości

·   szacuje objętość zajmowaną przez ciała

·   oblicza objętość ciał mających kształt prostopadłościanu lub sześcianu, stosując odpowiedni wzór matematyczny

·   wyznacza objętość cieczy i ciał stałych przy użyciu menzurki

·   zapisuje wynik pomiaru wraz z jego niepewnością

·   wyjaśnia, o czym informuje gęstość

·   porównuje gęstości różnych ciał

·   wybiera właściwe narzędzia pomiaru

·   wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie regularnym, za pomocą wagi i przymiaru 

·   wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot o nieregularnym kształcie, za pomocą wagi, cieczy i cylindra miarowego

·   porównuje otrzymany wynik z szacowanym

·   wyjaśnia, o czym informuje ciśnienie

·   definiuje jednostkę ciśnienia

·   wyjaśnia, w jaki sposób można zmniejszyć ciśnienie

·   wyjaśnia, w jaki sposób można zwiększyć ciśnienie

·   posługuje się pojęciem parcia

·   stosuje do obliczeń związek między parciem a ciśnieniem

·   demonstruje zależność ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy

·   wyjaśnia, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne

·   opisuje, od czego nie zależy ciśnienie hydrostatyczne

·   rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu zależności ciśnienia od wysokości słupa cieczy

·   stosuje do obliczeń związek między ciśnieniem hydrostatycznym a wysokością słupa cieczy i jej gęstością

·   demonstruje prawo Pascala

·   formułuje prawo Pascala

·   posługuje się prawem Pascala, zgodnie z którym zwiększenie ciśnienia  zewnętrznego powoduje jednakowy przyrost ciśnienia w całej objętości cieczy i gazu

·   wyjaśnia działanie prasy hydraulicznej i hamulca hydraulicznego

·   posługuje się pojęciem ciśnienia w cieczach i gazach wraz z jednostką

·   demonstruje prawo Archimedesa

·   formułuje prawo Archimedesa

·   opisuje doświadczenie z piłeczką pingpongową umieszczoną na wodzie

·   porównuje siłę wyporu działającą w cieczach z siłą wyporu działającą w gazach

·   wykonuje doświadczenie, aby sprawdzić swoje przypuszczenia

·   demonstruje istnienie ciśnienia atmosferycznego

·   wyjaśnia rolę użytych przyrządów

·   opisuje, od czego zależy ciśnienie powietrza

·   wykonuje doświadczenie ilustrujące zależność temperatury wrzenia od ciśnienia

Uczeń:

·   przelicza jednostki objętości

·   szacuje objętość zajmowaną przez ciała

·   przelicza jednostki gęstości

·   posługuje się pojęciem gęstości do rozwiązywania zadań nieobliczeniowych

·   analizuje różnice gęstości substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem zależności między masą, objętością i gęstością

·   projektuje tabelę pomiarową

·   opisuje doświadczenie ilustrujące różne skutki działania ciała na podłoże, w zależności od wielkości powierzchni styku

·   posługuje się pojęciem ciśnienia do wyjaśnienia zadań problemowych

·   rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem zależności między siłą nacisku, powierzchnią styku ciał i ciśnieniem

·   stosuje pojęcie ciśnienia hydrostatycznego do rozwiązywania zadań rachunkowych

·   posługuje się proporcjonalnością prostą do wyznaczenia ciśnienia cieczy lub wysokości słupa cieczy

·   opisuje doświadczenie ilustrujące prawo Pascala

·   rozwiązuje zadania rachunkowe, posługując się prawem Pascala i pojęciem ciśnienia

·   wyjaśnia, skąd się bierze siła wyporu

·   wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa

·   oblicza siłę wyporu, stosując prawo Archimedesa

·   przewiduje wynik zaproponowanego doświadczenia dotyczącego prawa Archimedesa

·   oblicza ciśnienie słupa wody równoważące ciśnienie atmosferyczne

·   opisuje doświadczenie pozwalające wyznaczyć ciśnienie atmosferyczne w sali lekcyjnej

·   wyjaśnia działanie niektórych urządzeń, np. szybkowaru, przyssawki

Uczeń:

·   rozwiązuje nietypowe zadania związane z objętością ciał i skalą menzurek

·   planuje sposób wyznaczenia objętości bardzo małych ciał, np. szpilki, pinezki

·   szacuje masę ciał, znając ich gęstość i objętość

·   rozwiązuje trudniejsze zadania z wykorzystaniem zależności między masą, objętością i gęstością

·   planuje doświadczenie w celu wyznaczenia gęstości wybranej substancji

·   szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru gęstości

·   porównuje otrzymany wynik z gęstościami substancji zamieszczonymi w tabeli i na tej podstawie identyfikuje materiał, z którego może być wykonane badane ciało

·   rozwiązuje nietypowe zadania z wykorzystaniem pojęcia ciśnienia

·   rozwiązuje zadania nietypowe z wykorzystaniem pojęcia ciśnienia hydrostatycznego

·   analizuje informacje pochodzące z tekstów popularnonaukowych i wyodrębnia z nich informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu (np. z tekstów
dotyczących  nurkowania wyodrębnia
informacje kluczowe dla bezpieczeństwa tego sportu)

·   rozwiązuje zadania problemowe, a do ich wyjaśnienia wykorzystuje prawo Pascala i pojęcie ciśnienia hydrostatycznego

·   analizuje i porównuje wartość siły wyporu działającą na piłeczkę wtedy, gdy ona pływa na wodzie, z wartością siły wyporu w sytuacji, gdy wpychamy piłeczkę pod wodę

·   analizuje siły działające na ciała zanurzone
w cieczach i gazach, posługując się pojęciem siły wyporu i prawem Archimedesa

·   wyjaśnia, dlaczego siła wyporu działająca na ciało zanurzone w cieczy jest większa od siły wyporu działającej na to ciało umieszczone w gazie

·   rozwiązuje typowe zadania rachunkowe, stosując prawo Archimedesa

·   proponuje sposób rozwiązania zadania

·   rozwiązuje trudniejsze zadania z wykorzystaniem prawa Archimedesa

·   wyjaśnia, dlaczego powietrze nas nie zgniata

·   wyjaśnia, dlaczego woda pod zmniejszonym ciśnieniem wrze w temperaturze niższej niż 100°C

·   posługuje się pojęciem ciśnienia atmosferycznego do rozwiązywania zadań problemowych

OZDZIAŁ I. ELEKTROSTATYKA i PRĄD ELEKTRYCZNY

Uczeń

•  demonstruje zjawisko elektryzowania ciał przez potarcie

•  wymienia rodzaje ładunków elektry-cznych

•  wyjaśnia, jakie ładunki się odpychają, a jakie przyciągają

•  podaje jednostkę ładunku

•     demonstruje zjawisko elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym

•   podaje jednostkę ładunku elektrycznego

•  podaje przykłady przewodników i izo-latorów

•  rozróżnia materiały, dzieląc je na przewodniki i izolatory

•  wykazuje doświadczalnie, że ciało naelektryzowane przyciąga drobne przedmioty nienaelektryzowane

•  wymienia źródła napięcia

•  stwierdza, że prąd elektryczny płynie tylko w obwodzie zamkniętym

•  podaje przykłady praktycznego wyko-rzystania przepływu prądu w cieczach

•  podaje przykłady przepływu prądu w zjonizowanych gazach, wykorzy-stywane lub obserwowane w życiu codziennym

•  wyjaśnia, jak należy się zachowywać w czasie burzy

•  wymienia jednostki napięcia i natężenia prądu

•  rozróżnia wielkości dane i szukane

•  wskazuje formy energii, na jakie jest zamieniana energia elektryczna

•  wyjaśnia, w jaki sposób oblicza się pracę prądu elektrycznego

•  wyjaśnia, w jaki sposób oblicza się moc urządzeń elektrycznych

•  wymienia jednostki pracy i mocy

•  nazywa przyrządy służące do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•     określa zakres pomiarowy mierników elektrycznych (woltomierza i amperomierza)

•  podaje przykłady równoległego połą-czenia odbiorników energii elektrycznej

Uczeń

•  opisuje budowę atomu

•  wyjaśnia, na czym polega zjawisko elektryzowania ciał przez potarcie

•  wyjaśnia, od czego zależy siła elektry-czna występująca między naelektryzo-wanymi ciałami

•  opisuje elektryzowanie ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym

•  wyjaśnia, na czym polega zjawisko elektryzowania ciał

•  wyjaśnia różnicę między przewodni-kiem a izolatorem

•  opisuje przemieszczanie się ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego

•   stosuje pojęcie indukcji elektrostatycznej

•  informuje, że siły działające między cząsteczkami to siły elektryczne

•  opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów

•  rysuje schematy obwodów elektrycznych, stosując umowne symbole graficzne

•  odróżnia kierunek przepływu prądu od kierunku ruchu elektronów

•  wyjaśnia, jak powstaje jon dodatni, a jak – jon ujemny

•  wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu elektrycznego w cieczach

•  wyjaśnia, na czym polega jonizacja powietrza

•  wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu elektrycznego w gazach

•  definiuje napięcie elektryczne

•   definiuje natężenie prądu elektrycznego

•  posługuje się pojęciem mocy do obliczania pracy wykonanej (przez urządzenie)

•   oblicza koszt zużytej energii elektrycznej

•  porównuje pracę wykonaną w tym samym czasie przez urządzenia o różnej mocy

•  określa dokładność mierników elektry-cznych (woltomierza i amperomierza)

•  mierzy napięcie elektryczne i natężenie prądu, elektrycznego, włączając odpowiednio mierniki do obwodu

•  podaje niepewność pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•  wyjaśnia, jakie napięcie elektryczne uzyskujemy, gdy baterie połączymy szeregowo

Uczeń

•  opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoi-miennych

•  przelicza podwielokrotności jednostki ładunku

•  stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez potarcie

•  stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzo-wanym

•  opisuje budowę elektroskopu

•  wyjaśnia, do czego służy elektroskop

•  opisuje budowę metalu (przewodnika)

•  wykazuje doświadczalnie różnice między elektryzowaniem metali i izolatorów

•  wyjaśnia, w jaki sposób ciało naele-ktryzowane przyciąga ciało obojętne

•  wyjaśnia, na czym polega zwarcie

•  buduje proste obwody elektryczne według zadanego schematu

•  opisuje doświadczenie wykazujące, że niektóre ciecze przewodzą prąd ele-ktryczny

•  wyjaśnia, do czego służy piorunochron

•  posługuje się pojęciem napięcia ele-ktrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku w obwodzie

•  przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostek napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•  przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostek pracy i mocy

•  przelicza dżule na kilowatogodziny, a kilowatogodziny na dżule

•  stosuje do obliczeń związki między pracą i mocą prądu elektrycznego

•  rozwiązuje proste zadania, wykorzy-stując wzory na pracę i moc prądu elektrycznego

•  rysuje schemat obwodu służącego do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•  montuje obwód elektryczny według podanego schematu

•   stosuje do pomiarów miernik uniwersalny

•  oblicza moc żarówki na podstawie pomiarów

•  rysuje schemat szeregowego połącze-nia odbiorników energii elektrycznej

•  rysuje schemat równoległego połącze-nia odbiorników energii elektrycznej

Uczeń

•  analizuje kierunek przemieszczania się elektronów podczas elektryzowania ciał przez potarcie

•  bada za pomocą próbnika napięcia znak ładunku zgromadzonego na naelektryzowanym ciele

•  analizuje kierunek przemieszczania się elektronów podczas elektryzowania ciał przez potarcie i dotyk

•  posługuje się pojęciem ładunku elektry-cznego jako wielokrotności ładunku elementarnego

•  opisuje przemieszczanie się ładunków w izolatorach pod wpływem oddziały-wania ładunku zewnętrznego

•  wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzo-wane przyciągają nienaelektryzowane przewodniki

•  wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzo-wane przyciągają nienaelektryzowane izolatory

•  wskazuje analogie między zjawiskami, porównując przepływ prądu z przepły-wem wody

•  wykrywa doświadczalnie, czy dana substancja jest izolatorem, czy prze-wodnikiem

•  przewiduje wynik doświadczenia wykazującego, że niektóre ciecze przewodzą prąd elektryczny

•  opisuje przesyłanie sygnałów z narządów zmysłu do mózgu

•  rozwiązuje zadania, wykorzystując pojęcie pojemności akumulatora

•  analizuje schemat przedstawiający wielkości natężenia prądu elektry-cznego oraz napięcia elektrycznego spotykane w przyrodzie i wykorzystywa-ne w urządzeniach elektrycznych

•  analizuje schemat przedstawiający moc urządzeń elektrycznych

•  analizuje koszty eksploatacji urządzeń elektrycznych o różnej mocy

•  wymienia sposoby oszczędzania energii elektrycznej

•  wymienia korzyści dla środowiska natu-ralnego wynikające ze zmniejszenia zużycia energii elektrycznej

•  planuje doświadczenie, którego celem jest wyznaczenie mocy żarówki

•  projektuje tabelę pomiarów

•  zapisuje wynik pomiaru, uwzględniając niepewność pomiaru

•  uzasadnia, że przez odbiorniki połączo-ne szeregowo płynie prąd o takim samym natężeniu

•  wyjaśnia, że napięcia elektryczne na odbiornikach połączonych szeregowo sumują się

•  wyjaśnia, dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników jest na nich jednakowe napięcie elektryczne

•  wyjaśnia, dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników prąd z głównego przewodu rozdziela się na poszcze-gólne odbiorniki (np. posługując się analogią hydrodynamiczną)

•  ROZDZIAŁ II. ELEKTRYCZNOŚĆ i MAGNETYZM

Uczeń

•  opisuje sposób obliczania oporu ele-ktrycznego

•  podaje jednostkę oporu elektrycznego

•  mierzy napięcie elektryczne i natężenie prądu elektrycznego

•   zapisuje wyniki pomiaru napięcia elektry-cznego i natężenia prądu elektrycznego w tabeli

•   odczytuje dane z wykresu zależności I(U)

•  podaje wartość napięcia skutecznego w domowej sieci elektrycznej

•  wymienia rodzaje energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna

•  wymienia miejsca (obiekty), którym szczególnie zagrażają przerwy w dosta-wie energii

•  wyjaśnia, do czego służą bezpieczniki i co należy zrobić, gdy bezpiecznik rozłączy obwód elektryczny

•  informuje, że każdy magnes ma dwa bieguny

•  nazywa bieguny magnetyczne magne-sów stałych

•  informuje, że w żelazie występują do-meny magnetyczne

•  podaje przykłady zastosowania mag-nesów

•  demonstruje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu magnesu

•  opisuje budowę elektromagnesu

•  podaje przykłady zastosowania elektro-magnesów

•  informuje, że magnes działa na prze-wodnik z prądem siłą magnetyczną

•  podaje przykłady zastosowania silników zasilanych prądem stałym

Uczeń

•  informuje, że natężenie prądu płyną-cego przez przewodnik (przy stałej temperaturze) jest proporcjonalne do przyłożonego napięcia

•  oblicza natężenie prądu elektrycznego lub napięcie elektryczne, posługując się proporcjonalnością prostą

•  buduje obwód elektryczny

•  oblicza opór elektryczny, wykorzystując wyniki pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•  oblicza opór elektryczny na podstawie wykresu zależności I(U)

•  rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu zależności I(U)

•   wyjaśnia, dlaczego nie wolno dotykać przewodów elektrycznych pod napięciem

•  zapisuje dane i szukane w rozwiązywa-nych zadaniach

•  wyjaśnia, do czego służą zasilacze awaryjne

•  wskazuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu

•  opisuje oddziaływanie magnesów

•  wskazuje bieguny magnetyczne Ziemi

•  opisuje działanie elektromagnesu

•   wyjaśnia rolę rdzenia w elektromagnesie

•  opisuje budowę silnika elektrycznego

Uczeń

•  posługuje się pojęciem oporu elektry-cznego jako własnością przewodnika

•  przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostki oporu elektrycznego

•  stosuje do obliczeń związek między napięciem elektrycznym a natężeniem prądu i oporem elektrycznym

•  rysuje schemat obwodu elektrycznego

•  sporządza wykres zależności natężenia prądu elektrycznego od napięcia elektrycznego

•  porównuje obliczone wartości oporu elektrycznego

•  wyjaśnia, do czego służy uziemienie

•  opisuje zasady postępowania przy porażeniu elektrycznym

•  rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiadomości o przepły-wie prądu elektrycznego i o cieple

•   przewiduje, czy przy danym obciążeniu bezpiecznik rozłączy obwód elektryczny

•  opisuje zasadę działania kompasu

•  opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu przewodnika z prądem

•  opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami

•  wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego

Uczeń

•  wyjaśnia, co jest przyczyną istnienia oporu elektrycznego

•   wyjaśnia, co to jest opornik elektryczny; posługuje się jego symbolem graficznym

•  planuje doświadczenie, którego celem jest wyznaczenie oporu elektrycznego

•  projektuje tabelę pomiarów

•  wyjaśnia, co to znaczy, że w domowej sieci elektrycznej istnieje napięcie przemienne

•  rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiadomości o przepły-wie prądu elektrycznego ze znajomo-ścią praw mechaniki

•  rozwiązuje zadania obliczeniowe, posługując się pojęciem sprawności urządzenia

•  wyjaśnia, do czego służą wyłączniki różnicowoprądowe

•  oblicza, czy dany bezpiecznik wyłączy prąd, znając liczbę i moc włączonych urządzeń elektrycznych

•  wyjaśnia, dlaczego w pobliżu magnesu żelazo też staje się magnesem

•  wyjaśnia, dlaczego nie mogą istnieć pojedyncze bieguny magnetyczne

•  wyjaśnia przyczynę namagnesowania magnesów trwałych

•  opisuje doświadczenie, w którym energia elektryczna zamienia się w energię mechaniczną

•  ROZDZIAŁ III. DRGANIA i FALE

Uczeń

•  wskazuje położenie równowagi ciała w ruchu drgającym

•  nazywa jednostki: amplitudy, okresu i częstotliwości

•   podaje przykłady drgań mechanicznych

•  mierzy czas wahnięć wahadła (np. dzie-sięciu), wykonując kilka pomiarów

•  oblicza okres drgań wahadła, wykorzy-stując wynik pomiaru czasu

•  informuje, że z wykresu zależności poło-żenia wahadła od czasu można odczytać amplitudę i okres drgań

•  podaje przykłady fal

•  odczytuje z wykresu zależności x(t) amplitudę i okres drgań

•  odczytuje z wykresu zależności y(x) amplitudę i długość fali

•  podaje przykłady ciał, które są źródłami dźwięków

•  demonstruje dźwięki o różnych częstotli-wościach (z wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzyczne-go)

•  wytwarza dźwięk głośniejszy i cichszy od danego dźwięku za pomocą dowolnego ciała drgającego lub instrumentu muzycznego

•  rozróżnia: dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki

•  stwierdza, że fala elektromagnetyczna może się rozchodzić w próżni

•  stwierdza, że w próżni wszystkie rodzaje fal elektromagnetycznych rozchodzą się z jednakową prędkością

•  podaje przykłady zjawiska rezonansu mechanicznego

Uczeń

•  definiuje: amplitudę, okres i częstotliwość drgań

•  oblicza średni czas ruchu wahadła na podstawie pomiarów

•  wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie

•  wyznacza: amplitudę, okres i częstotliwość drgań na podstawie wykresu zależności położenia od czasu

•  wymienia różne rodzaje drgań

•  wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną grawitacji

•  wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną

•  opisuje falę, posługując się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości, pręd-kości i długości fali

•  posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali

•  stwierdza, że prędkość rozchodzenia się dźwięku zależy od rodzaju ośrodka

•  porównuje prędkości dźwięków w różnych ośrodkach

•  wymienia wielkości fizyczne, od których zależy wysokość dźwięku

•  wytwarza dźwięki o częstotliwości większej i mniejszej od częstotliwości danego dźwięku za pomocą dowol-nego ciała drgającego lub instrumentu muzycznego

•  wymienia wielkości fizyczne, od których zależy głośność dźwięku

•  podaje przykłady źródeł: dźwięków słyszalnych, ultradźwięków i infradźwię-ków oraz ich zastosowań

•  wyjaśnia, że fale elektromagnetyczne różnią się częstotliwością (i długością)

•  podaje przybliżoną prędkość fal elektromagnetycznych w próżni

•  informuje, że każde ciało wysyła promieniowanie cieplne

•  opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko ugięcia fali na wodzie

•  opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko rezonansu mechanicznego

Uczeń

•  opisuje ruch okresowy wahadła matematycznego

•   zapisuje wynik obliczenia jako przybliżony

•  oblicza częstotliwość drgań wahadła

•  opisuje ruch ciężarka zawieszonego na sprężynie

•  analizuje siły działające na ciężarek zawieszony na sprężynie w kolejnych fazach jego ruchu

•  wyjaśnia, dlaczego nie mierzymy czasu jednego drgania, lecz 10, 20 lub 30 drgań

•  odczytuje z wykresu położenie wahadła w danej chwili (i odwrotnie)

•  wyjaśnia, na jakich etapach ruchu wahadła energia potencjalna rośnie, a na jakich – maleje

•  wyjaśnia, na jakich etapach ruchu wahadła energia kinetyczna rośnie, a na jakich – maleje

•  wskazuje punkty toru, w których ciało osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną

•  stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem (wraz z jednostkami)

•  wyjaśnia, dlaczego dźwięk nie może się rozchodzić w próżni

•  oblicza czas lub drogę pokonywaną przez dźwięk w różnych ośrodkach

•  bada oscylogramy fal dźwiękowych (z wykorzystaniem różnych technik)

•  porównuje dźwięki na podstawie wykresów zależności x(t)

•  wyjaśnia, na czym polega echolokacja

•  stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem

•  informuje, że promieniowanie cieplne jest falą elektromagnetyczną

•  stwierdza, że ciała ciemne pochłaniają więcej promieniowania niż ciała jasne

•  opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko interferencji fal na wodzie

•  wyjaśnia zjawisko interferencji fal

•   informuje, że zjawisko dyfrakcji i interferencji dotyczy zarówno fal dźwiękowych, jak i elektromagnetycznych

•  wyjaśnia zjawisko rezonansu mechanicznego

Uczeń

•  wyznacza doświadczalnie kształt wykresu zależności położenia wahadła od czasu

•  analizuje przemiany energii w ruchu wahadła matematycznego, stosując zasadę zachowania energii

•  analizuje przemiany energii w ruchu ciała pod wpływem siły sprężystości (wagonik poruszający się bez tarcia po poziomym torze)

•  wskazuje punkty toru, w których ciało osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną sprężystości

•  opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego do drugiego punktu ośrodka w przypadku fal na napiętej linie

•  opisuje rozchodzenie się fali mecha-nicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii

•  opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego do drugiego punktu ośrodka podczas rozchodzenia się fal dźwiękowych w powietrzu

•  opisuje sposoby wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych, głośni-kach itd.

•   samodzielnie przygotowuje komputer do obserwacji oscylogramów dźwięków

•  rysuje wykresy fal dźwiękowych różniących się wysokością

•  nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promie-niowanie nadfioletowe, promieniowa-nie rentgenowskie i promieniowanie gamma)

•  podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów fal elektromagnety-cznych

•   informuje, że częstotliwość fali wysyłanej przez ciało zależy od jego temperatury

•  wyjaśnia, jakie ciała bardziej się nagrzewają, jasne czy ciemne

•  wyjaśnia zjawisko efektu cieplarnianego

•  wyjaśnia zjawisko dyfrakcji fali

•  wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych

•  wyjaśnia rolę rezonansu w konstrukcji i działaniu instrumentów muzycznych

•  podaje przykłady rezonansu fal elektro-magnetycznych

ROZDZIAŁ IV. OPTYKA

Uczeń

•  wymienia przykłady ciał, które są źródłami światła

•  wyjaśnia, co to jest promień światła

•  wymienia rodzaje wiązek światła

•  wyjaśnia, dlaczego widzimy

•  wskazuje w otoczeniu ciała przezroczy-ste i nieprzezroczyste

•  wskazuje kąt padania i kąt załamania światła

•  wskazuje sytuacje, w jakich można obserwować załamanie światła

•  wskazuje oś optyczną soczewki

•  rozróżnia po kształcie soczewki skupiającą i rozpraszającą

•  wskazuje praktyczne zastosowania soczewek

•  posługuje się lupą

•  rysuje symbol soczewki i oś optyczną, zaznacza ogniska

•  wymienia cechy obrazu wytworzonego przez soczewkę oka

•   opisuje budowę aparatu fotograficznego

•  wymienia cechy obrazu otrzymywanego w aparacie fotograficznym

•  posługuje się pojęciami kąta padania i kąta odbicia światła

•  rysuje dalszy bieg promieni świetlnych padających na zwierciadło, zaznacza kąt padania i kąt odbicia światła

•  wymienia zastosowania zwierciadeł płaskich

•  opisuje zwierciadło wklęsłe

•  wymienia zastosowania zwierciadeł wklęsłych

•  opisuje zwierciadło wypukłe

•  wymienia zastosowania zwierciadeł wypukłych

•  opisuje światło białe jako mieszaninę barw (fal o różnych częstotliwościach)

•  wymienia podstawowe barwy światła

•  informuje, w jaki sposób uzyskuje się barwy w telewizji kolorowej i monito-rach komputerowych

Uczeń

•  demonstruje zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła

•  opisuje doświadczenie, w którym można otrzymać cień i półcień

•  opisuje budowę i zasadę działania kamery obskury

•   opisuje różnice między ciałem przezroczy-stym a ciałem nieprzezroczystym

•  wyjaśnia, na czym polega zjawisko załamania światła

•  demonstruje zjawisko załamania światła na granicy ośrodków

•  posługuje się pojęciami: ogniska i ogniskowej soczewki

•  oblicza zdolność skupiającą soczewki

•  tworzy na ekranie ostry obraz przedmiotu za pomocą soczewki skupiającej, odpowiednio dobierając doświadczal-nie położenie soczewki i przedmiotu

•  nazywa cechy obrazu wytworzonego przez soczewkę, gdy odległość przed-miotu od soczewki jest większa od jej ogniskowej

•  rysuje promienie konstrukcyjne (wycho-dzące z przedmiotu ustawionego przed soczewką)

•  nazywa cechy uzyskanego obrazu

•  wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę rozpraszającą

•   wyjaśnia, dlaczego jest możliwe ostre widzenie przedmiotów dalekich i bliskich

•  wyjaśnia rolę źrenicy oka

•  bada doświadczalnie zjawisko odbicia światła

•  nazywa cechy obrazu powstałego w zwierciadle płaskim

•  posługuje się pojęciami ogniska i ogniskowej zwierciadła

•  opisuje skupianie się promieni w zwierciadle wklęsłym

•  posługuje się pojęciami ogniska pozornego i ogniskowej zwierciadła

•  wymienia zastosowania lunety

•  wymienia zastosowania mikroskopu

•  demonstruje rozszczepienie światła białego w pryzmacie (jako potwierdzenie, że światło białe jest mieszaniną barw)

•  opisuje światło lasera jako światło jednobarwne

•  demonstruje brak rozszczepienia światła lasera w pryzmacie (jako potwierdzenie, że światło lasera jest jednobarwne)

•  informuje, że dodając trzy barwy: niebieską, czerwoną i zieloną, w różnych proporcjach, możemy otrzymać światło o dowolnej barwie

•  informuje, że z podstawowych kolorów farb uzyskuje się barwy w druku i drukarkach komputerowych

Uczeń

•  przedstawia graficznie tworzenie cienia i półcienia (przy zastosowaniu jednego lub dwóch źródeł światła)

•  rozwiązuje zadania, wykorzystując własności trójkątów podobnych

•  opisuje jakościowo zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się światła

•  rysuje dalszy bieg promieni padających na soczewkę równolegle do jej osi optycznej

•  porównuje zdolności skupiające soczewek na podstawie znajomości ich ogniskowych (i odwrotnie)

•  opisuje doświadczenie, w którym za pomocą soczewki skupiającej otrzymu-jemy na ekranie ostry obraz przedmiotu

•  wyjaśnia zasadę działania lupy

•  rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez lupę

•  nazywa cechy obrazu wytworzonego przez lupę

•  rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez soczewkę rozpraszającą

•  wyjaśnia pojęcia dalekowzroczności i krótkowzroczności

•  porównuje działanie oka i aparatu fotograficznego

•  wyjaśnia działanie światełka odblaskowego

•  rysuje konstrukcyjnie obrazy pozorne wytworzone w zwierciadle płaskim

•  rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe

•  wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadła wklęsłe

•  opisuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego

•  demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwierciadła wypukłego

•  rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wypukłe

•  wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadła wypukle

•  opisuje budowę lunety

•  opisuje budowę mikroskopu

•  opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu

•  wymienia barwę światła, która po przej-ściu przez pryzmat najmniej odchyla się od pierwotnego kierunku, oraz barwę, która odchyla się najbardziej

•  wymienia zjawiska obserwowane w przyrodzie, a powstałe w wyniku rozszczepienia światła

•  bada za pomocą pryzmatu, czy światło, które widzimy, powstało w wyniku zmieszania barw

•  informuje, że z połączenia światła niebieskiego i zielonego otrzymujemy cyjan, a z połączenia światła niebies-kiego i czerwonego – magentę

•  wymienia podstawowe kolory farb

Uczeń

•  wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym

•  buduje kamerę obskurę i wyjaśnia, do czego ten wynalazek służył w przeszłości

•  wyjaśnia, dlaczego niektóre ciała wydają się jaśniejsze, a inne ciemniejsze

•  rysuje bieg promienia przechodzącego z jednego ośrodka przezroczystego do drugiego (jakościowo, znając prędkość rozchodzenia się światła w tych ośrod-kach); wskazuje kierunek załamania

•  wyjaśnia, na czym polega zjawisko fatamorgany

•  opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą

•   rozróżnia soczewki skupiające i rozpra-szające, znając ich zdolności skupiające

•  wyjaśnia pojęcia obrazu rzeczywistego i obrazu pozornego

•  rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzo-ne przez soczewkę w sytuacjach nietypowych (z zastosowaniem skali)

•  rozwiązuje zadania dotyczące tworze-nia obrazu przez soczewkę rozpraszającą (metodą graficzną, z zastosowaniem skali)

•  wyjaśnia, w jaki sposób w oczach różnych zwierząt powstaje ostry obraz

•  opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku

•  analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła płaskiego

•   opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej

•  wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim (wykorzystując prawo odbicia)

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła wklęsłego

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła wypukłego

•  opisuje powstawanie obrazu w lunecie

•  opisuje powstawanie obrazu w mikroskopie

•  porównuje obrazy uzyskane w lunecie i mikroskopie

•  wyjaśnia, z czego wynika barwa nieprzezroczystego przedmiotu

•  wyjaśnia, z czego wynika barwa ciała przezroczystego

•  wyjaśnia mechanizm widzenia barw

•  odróżnia mieszanie farb od składania barw światła