Pomoc psychologiczno - pedagogiczna

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

 

  Pomocą psychologiczno-pedagogiczną obejmuje się uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, z zaburzeniami zachowania i emocji, szczególnie uzdolnionych, ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, z deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych, chorych przewlekle, znajdujących się w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej, z niepowodzeniami edukacyjnymi,  zaniedbaniami środowiskowymi, trudnościami adaptacyjnymi związanymi
z różnicami kulturowymi i wcześniejszym kształceniem za granicą.

Inicjatorzy pomocy psychologiczno-pedagogicznej

  Prawo inicjowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej posiadają uczniowie i ich rodzice, dyrektor szkoły, nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniami, pielęgniarki i higienistki szkolne, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, asystenci edukacji romskiej, pracownicy socjalni, asystenci rodziny, kuratorzy sądowi, organizacje pozarządowe i instytucje działające na rzecz dzieci i rodziny.

Podmioty udzielające pomocy psychologiczno-pedagogicznej

  Pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielają nauczyciele oraz specjaliści (psycholog, pedagog, pedagog specjalny, logopeda, doradca zawodowy, terapeuta pedagogiczny) we współpracy z rodzicami uczniów, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz instytucjami działającymi na rzecz dzieci i rodziny.

 

Istota pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna obejmuje:

• rozpoznawanie i zaspokajanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów (określanie przyczyn ich niepowodzeń edukacyjnych i trudności w funkcjonowaniu, eliminowanie barier utrudniających im uczestnictwo w życiu szkoły);

• rozpoznawanie indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniów, wspieranie ich potencjału rozwojowego (mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań, uzdolnień);

• podejmowanie działań mających na celu podnoszenie efektywności uczenia się i poprawy funkcjonowania uczniów w szkole;

• wspomaganie uczniów w wyborze kierunku dalszego kształcenia i zawodu.

Najważniejsze zadania specjalistów w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej

  Najistotniejszymi zadaniami pedagoga i psychologa są: prowadzenie działań diagnostycznych na rzecz uczniów; diagnozowanie sytuacji wychowawczych w szkole w celu rozwiązywania problemów wychowawczych oraz inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.

  Najważniejsze zadania logopedy to diagnozowanie logopedyczne uczniów oraz prowadzenie badań przesiewowych w celu ustalenia stanu mowy i poziomu rozwoju językowego uczniów.

  Głównym zadaniem terapeuty pedagogicznego jest prowadzenie badań diagnostycznych uczniów z zaburzeniami, odchyleniami rozwojowymi i specyficznymi trudnościami w uczeniu się w celu rozpoznawania ich trudności oraz monitorowania efektów wdrożonych oddziaływań terapeutycznych.

  Doradca zawodowy powinien przede wszystkim diagnozować zapotrzebowanie uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz gromadzić, aktualizować i udostępniać im te dane.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna podczas bieżącej pracy

  Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana uczniom w trakcie bieżącej pracy z nimi, poprzez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów. Działania te obejmują dostosowanie wymagań edukacyjnych oraz metod i form pracy do aktualnych indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych uczniów.

Dostosowanie wymagań w zakresie dydaktycznym

  Nauczyciele są zobowiązani dostosować wymagania edukacyjne do aktualnych, indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Dostosowanie polega na takim zmodyfikowaniu wprowadzanych treści, stosowanych metod pracy oraz organizacji procesu nauczania, aby umożliwić dzieciom realizację podstawy programowej w sposób zindywidualizowany, adekwatny do ich potrzeb i możliwości. Sposób i zakres dostosowania wymagań edukacyjnych powinien znaleźć odzwierciedlenie w Przedmiotowych Zasadach Oceniania opracowywanych przez nauczycieli.

Dostosowanie wymagań w zakresie oceny zachowania

  Dostosowanie wymagań dotyczy również procesu oceniania zachowania. Przy ustalaniu oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub dysfunkcje rozwojowe, należy uwzględnić ich wpływ na jego funkcjonowanie. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w indywidualnych kryteriach oceny zachowania opracowanych przez wychowawcę dla ucznia z zaburzeniami rozwoju.

Ustrukturyzowane formy pomocy psycholgiczno-pedagogicznej

  Pomoc psychologiczno-pedagogiczna może także przybierać bardziej ustrukturyzowane formy: klasy terapeutyczne, zindywidualizowana ścieżka kształcenia, zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu, zajęcia specjalistyczne (korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, o charakterze terapeutycznym). Zostaną one omówione poniżej.

 

  Klasy terapeutyczne przeznaczone są dla uczniów wymagających specjalnego dostosowania procesu nauczania oraz długotrwałej pomocy specjalistycznej z uwagi na trudności w funkcjonowaniu, zaburzenia rozwojowe lub stan zdrowia. Aby uczyć się w klasie terapeutycznej, uczeń musi posiadać opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie zastosowania takiej formy pomocy. Nauczanie w klasie terapeutycznej odbywa się według realizowanych w szkole programów nauczania, ale z dostosowaniem metod i form pracy do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych uczniów.

   Zindywidualizowana ścieżka kształcenia przeznaczona jest dla uczniów, którzy nie muszą pozostawać w domu (mogą uczęszczać do szkoły), ale ze względu na trudności, jakie napotykają w funkcjonowaniu lub w wyniku złego stanu zdrowia, nie mogą realizować wszystkich zajęć edukacyjnych z grupą. Uczeń objęty tą formą pomocy uczęszcza z klasą na część zajęć edukacyjnych. Pozostałe, wybrane adekwatnie do jego potrzeb, realizuje sam na sam z nauczycielem, w odrębnym pomieszczeniu w szkole. Objęcie ucznia zindywidualizowaną ścieżką kształcenia wymaga opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie zastosowania takiej formy pomocy.

  Zajęcia rozwijające uzdolnienia dedykuje się uczniom szczególnie uzdolnionym. Celem zajęć rozwijających umiejętności uczenia się jest podnoszenie efektywności uczenia się uczniów. Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze przeznaczone są dla uczniów z trudnościami w nauce. Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu uzupełniają działania szkoły w zakresie doradztwa zawodowego.

   Wymienione formy zajęć prowadzi się z wykorzystaniem aktywizujących metod pracy.
Nie wymagają one od nauczycieli specjalistycznego przygotowania.

   Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizuje się dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi oraz ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Zajęcia logopedyczne przeznaczone są dla uczniów z deficytami i zaburzeniami kompetencji oraz sprawności językowych. Zajęciami rozwijającymi kompetencje emocjonalno-społeczne obejmuje się uczniów z trudnościami w funkcjonowaniu społecznym. Zajęcia o charakterze terapeutycznym przeznaczone są dla uczniów: z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi; z problemami w zakresie funkcjonowania w grupie; z trudnościami w aktywnym, pełnym uczestnictwie w życiu szkoły.

   Wymienione formy zajęć prowadzi się z wykorzystaniem metod aktywizujących. Realizują je specjaliści posiadający odpowiednie kwalifikacje: pedagog, pedagog specjalny, psycholog, logopeda, terapeuta pedagogiczny.

Inne rozwiązania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

   Oprócz opisanych dotychczas form, ustawodawca przewidział także inne rozwiązania, mające na celu dostosowanie procesu kształcenia do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Zostaną one przedstawione w dalszej części materiału.

Dostosowanie formy i warunków przeprowadzenia egzaminu ósmoklasisty

Specjalny tryb zdawania egzaminu przysługuje wszystkim uczniom objętym pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Przez dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu rozumie się:

• zapewnienie uczniom miejsc pracy odpowiednich do ich potrzeb i możliwości;

• możliwość wykorzystywania przez uczniów sprzętu specjalistycznego;

• przedłużenie czasu przewidzianego na pracę uczniów z zestawem egzaminacyjnym;

• ustalenie zasad oceniania rozwiązań zadań egzaminacyjnych, uwzględniających potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne uczniów;

• zapewnienie uczniom pomocy nauczyciela wspomagającego w czytaniu lub pisaniu albo specjalisty z zakresu niepełnosprawności, niedostosowania społecznego, zagrożenia niedostosowaniem społecznym;

• zapewnienie uczniom możliwości zapisywania odpowiedzi do zadań egzaminacyjnych na komputerze.

  Dostosowanie formy egzaminu polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy dostosowanych do potrzeb i możliwości uczniów: niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących, z mózgowym porażeniem dziecięcym, niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, autyzmem, zespołem Aspergera, cudzoziemców.

 

 

Zwolnienie z egzaminu ósmoklasisty

   Uczniowie szczególnie uzdolnieni mogą być zwolnieni z egzaminu ósmoklasisty. Dotyczy to dzieci, które uzyskały tytuł laureata lub finalisty olimpiady przedmiotowej bądź laureata konkursu przedmiotowego, uprawniających do zwolnienia z egzaminu z danego przedmiotu.

Zwolnienie z realizacji określonych zajęć edukacyjnych

   Uczeń objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną może być zwolniony z następujących zajęć edukacyjnych:

• drugiego języka obcego (w przypadku uczniów z wadą słuchu, autyzmem, zespołem Aspergera, głęboką dysleksją, afazją);

• wychowania fizycznego (w przypadku uczniów niepełnosprawnych, chorych przewlekle lub czasowo);

• informatyki (w przypadku uczniów niepełnosprawnych, chorych przewlekle lub czasowo).

Kształcenie specjalne

   Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uzyskać mogą uczniowie:

• niepełnosprawni (z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym; z niepełnosprawnością ruchową; afazją; niewidomi, słabowidzący; niesłyszący, słabosłyszący);

• z autyzmem, zespołem Aspergera;

• niedostosowani społecznie, zagrożeni niedostosowaniem społecznym.

   Edukację dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego organizować muszą wszystkie szkoły. Każda szkoła powinna więc być przygotowana na przyjęcie takiego ucznia. W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego wskazane są wszystkie możliwe, zalecane przez poradnię, formy edukacji dziecka, a decyzję o miejscu jego kształcenia podejmują rodzice.

   Mogą wybrać którykolwiek typ placówki, spośród wskazanych w orzeczeniu. Nie ma możliwości przymuszenia rodzica, by posłał dziecko niepełnosprawne do szkoły integracyjnej lub specjalnej. Nie ma też podstaw do odmowy przyjęcia dziecka niepełnosprawnego do szkoły ogólnodostępnej, w obwodzie której zamieszkuje.

Odroczenie obowiązku szkolnego

   Dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego mogą rozpocząć realizację obowiązku szkolnego później, aniżeli ich zdrowi rówieśnicy. W ich przypadku rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego może być odroczone nawet do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą dziewięć lat.

Przedłużenie okresu nauki

   Uczniowie z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego mogą uczyć się w szkole dłużej, aniżeli ich zdrowi rówieśnicy. Ich kształcenie w szkole podstawowej może być prowadzone do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą dwudziesty rok życia. Można im przedłużyć okres nauki nawet o trzy lata (rok na I etapie edukacyjnym i dwa lata na II etapie edukacyjnym).

 Indywidualny program i tok nauki przeznaczone są dla uczniów szczególnie uzdolnionych. Dzieci objęte indywidualnym programem nauki realizują specjalnie opracowany program  dostosowany do ich uzdolnień i zainteresowań.

Uczniowie objęci indywidualnym tokiem nauki realizują szkolny zestaw programów nauczania, ale według systemu innego niż udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych. Mogą realizować program nauczania we własnym zakresie albo uczęszczać na wybrane zajęcia edukacyjne do swojej klasy, odpowiedniej klasy w innej szkole, klasy programowo wyższej w swojej lub innej szkole, w szkole wyższego stopnia. Mogą realizować w ciągu roku program nauczania dwóch lub więcej klas. Istnieje także możliwość realizowania jednocześnie indywidualnego programu i toku nauki.

   Indywidualne nauczanie przeznaczone jest dla uczniów chorych, którym stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. Odbywa się w formie zajęć prowadzonych w indywidualnym kontakcie nauczyciela z uczniem, w miejscu jego pobytu. Dzieci objęte tą formą pomocy realizują wszystkie obowiązkowe zajęcia edukacyjne w sposób dostosowany do ich indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych. W celu uniknięcia izolacji należy zapewnić dziecku objętemu indywidualnym nauczaniem różne formy uczestniczenia w życiu szkoły (w zajęciach rozwijających zainteresowania, uzdolnienia; uroczystościach; imprezach).

Dobrowolne i nieodpłatne korzystanie z pomocy psychologiczno-psychologicznej

Korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest dobrowolne. Szkoła proponuje uczniom pewne formy wsparcia, ale nie może ich przymusić do korzystania z nich.
W każdym momencie rodzic ma prawo zrezygnować z oferty szkoły w tym zakresie. Ustawodawca zagwarantował także rodzicom, że nie będą ponosić żadnych kosztów wynikających z tytułu objęcia ich dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna – ewaluacja

Pomoc psychologiczno-pedagogiczną należy ewaluować. Ustawodawca zobligował nauczycieli i specjalistów do tego, by w przypadku każdych zajęć, którymi objęty jest uczeń, oceniali ich efektywność. Jeśli z oceny tej będzie wynikać, że pomimo udzielanej pomocy
nie następuje poprawa w funkcjonowaniu ucznia, dyrektor szkoły, za zgodą rodziców ucznia, powinien wystąpić do poradni psychologiczno-pedagogicznej z wnioskiem
o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemów dziecka.

Dokumentowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej

  Nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej zobligowani są prowadzić dzienniki tych zajęć. Odnotowywać w nich muszą między innymi ocenę postępów dzieci oraz wnioski dotyczące dalszej pracy z uczniami.

Ustawodawca zobligował także szkoły do gromadzenia w indywidualnej teczce, dla każdego dziecka objętego pomocą psychologiczno-pedagogiczną, dokumentacji badań oraz czynności uzupełniających prowadzonych przez pedagoga, psychologa, logopedę, doradcę zawodowego, terapeutę pedagogicznego, lekarza lub innego specjalistę.

Uprawnienia poradni w zakresie wydawania opinii i orzeczeń

   Poradnie publiczne mogą wydawać wszelkiego rodzaju opinie i orzeczenia. W przypadku poradni niepublicznych respektuje się tylko opinie wydane przez placówkę, która uzyskała wpis do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną
do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek. Ewidencję tę prowadzą województwa. Tam, oraz w kuratoriach oświaty, można uzyskać informacje o poradniach niepublicznych ujętych w ewidencji.

   Wydawać one mogą tylko opinie w sprawie: dostosowania wymagań edukacyjnych
dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej przez dziecko sześcioletnie, odroczenia spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego.